၀က္ရူးၿပန္ေရာဂါ (သို႕) အတက္ေရာဂါ ႏွင္႕ရုတ္တရက္အသက္ရွဴရပ္တန္႕သြားၿခင္း

ေအာက္ပါ က်န္းမာေရးေဆာင္းပါးကို ကြ်န္ေတာ္ ခရီးထြက္ေနခ်ိန္မွာ လွမ္းအကူအညီေတာင္းလို႔  မေလးရွားႏိုင္ငံက AMIST University မွာ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနတဲ့ ျမန္မာ ဆရာ၀န္ ေဒါက္တာနန္းနီတ်ာက ေက်းဇူးျပဳျပီး ေရးေပးခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။  mmDailyNews စာဖတ္ပရိသတ္မ်ား ေက်နပ္ႏွစ္သက္ၾကလိမ့္မယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ စာသင္ခန္းတစ္ဖက္ စာေမးပြဲ တစ္ဖက္နဲ႔ လံုး၀မအားတဲ့ ၾကားက ေရးေပးျဖစ္ေအာင္ ေရးေပးခဲ့တဲ့ ေဒါက္တာနန္းနီတ်ာ (အမ မသဲ) ကိုလည္း အထူးေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

(Epilepsy) ေရာဂါကို ၿမန္မာလို ၀က္ရူးၿပန္ေရာဂါလို႕ အသိမ်ားၾကပါတယ္။ ဒီေရာဂါဟာ ေယာက္်ား မိန္းမ မေရြး အသက္အရြယ္ ကန္႕သတ္ခ်က္မရွိဘဲ ၿဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဦးေႏွာက္တြင္းရွိ နာဗ္ဆဲလ္မ်ား ရုတ္တရက္ အလ်င္အၿမန္ လႈပ္ရွားၿခင္းလို႕ အဓိပၸာယ္ဖြင္႕ဆိုထားပါတယ္။ အၿဖစ္အမ်ားဆံုးအသက္အရြယ္ ကေတာ႕ အသက္ ၂ ႏွစ္ေအာက္နဲ႕ ၆၅ႏွစ္အထက္ လူၾကီးမ်ားၿဖစ္ၾကၿပီး ယေန႕ေခတ္မွာေတာ့ သက္လတ္ပိုင္းသူေတြမွာလဲ ဒီေရာဂါအၿဖစ္ မ်ား ပါတယ္။
ေဆးပညာရွင္မ်ားရဲ႕ ေလ႕လာေတြ႕ရွိခ်က္မ်ား အရ ၀က္ရူးၿပန္ေရာဂါရွိသူမ်ားဟာ ရုတ္တရက္ ေသဆံုးၿခင္း အမ်ားဆံုးပါ။


ရုတ္တရက္ ႏွလံုးခုန္ရပ္ျပီး ေသဆံုးၿခင္း ဆိုတာဘာလဲ
၀က္ရူးၿပန္ေရာဂါသည္ မ်ားဟာ တက္ေနရင္းနဲ႕ေသဆံုး သြား ႏိုင္ပါတယ္။ ေသဆံုးသူမ်ားရဲ႕ အေလာင္းကို ေသခ်ာစစ္ ၾကည္႕ရင္ လည္း ေသဆံုးတဲ႕ အဓိက အေၾကာင္းရင္း ကို မေတြ႕ၾကရပါဘူး။

ဘယ္ေလာက္ထိ ဒီလိုနည္းနဲ႕ေသတဲ႕သူေတြမ်ားေနၿပီလဲ
တစ္ႏွစ္ တစ္ႏွစ္ ဒီေရာဂါနဲ႕ ေသတဲ႕သူေတြကိုစစ္တမ္းေကာက္ဖို႕ ခက္ခဲပါတယ္။ တကမာၻလံုးအေနနဲ႕သိႏိုင္ဖို႕ အလြန္ခဲယဥ္းပါတယ္။ အဂၤလန္ႏိုင္ငံစစ္တမ္းေကာက္ယူခ်


က္မ်ားကေတာ႔ တႏွစ္မွာ လူ၅၀၀ခန္႕SUDEP နဲ႕ေသဆံုးၾကတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ (SUDEP=Sudden unexpected death in Epilepsy)

ဘာအေၾကာင္းအရာေတြက ေသေစမႈကိုၿဖစ္ေစတာလဲ
မည္သူမွ ဒီအေၾကာင္းရင္းကို ေသခ်ာမသိရေသးပါဘူး။ တခ်ိဳ႕သုေတသန ေဖာ္ၿပခ်က္ေတြက ေတာ႕ အသက္ရႈၿခင္းကို ထိန္းထားေပးတဲ႕ ဦးေႏွာက္အပိုင္းထိခိုက္ေၾကပ်က္ၿခင္းလို႕ အဓိပၼါယ္ ေဖာ္ ၾကပါတယ္။ ပံုမွန္ က တစ္ကိုယ္လံုး တုန္ခါၿပီး တက္ေနရင္းကေန ၿငိမ္က်သြားၿပီး အသက္ၿပန္ရႈလာပါတယ္။ ဒီလိုအၿဖစ္ပ်က္က ေသဆံုးသြားတဲ႕သူေတြအတြက္ေတာ႕ မမွန္ကန္ပါဘူး။

အတက္ေရာဂါ ရွိေနတဲ႔ သူမွာ ယခင္ကတည္း က ႏွလံုးေရာဂါ (သို႕မဟုတ္) ၿပင္းထန္တဲ႕ အဆုတ္ေရာဂါ ရွိေနသလား ဆိုတာ မည္သူမွမသိႏိုင္ေသး တဲ႕အခ်က္တခုပါပဲ။

မည္သူေတြမွာၿဖစ္ႏုိင္ပါသလဲ

• ေရာဂါရွိေနေပမဲ႕ မကာကြယ္မကုသတဲ႕သူမ်ား
• အိပ္ေနရင္းကတက္တဲ႕သူေတြ
• ပညာရပ္တခ်ိဳ႕ကို ေလ႕လာသင္ၾကားဖို႔ခက္ခဲတဲ႔သူေတြ
• အမ်ိဳးသားမ်ား အထူးသၿဖင္႕လူငယ္ေတြ
• ညွြန္ၾကားတဲ႔ေဆးေတြ မေသာက္ပဲေနတဲ႔ေရာဂါသည္ေတြ
• အတက္သက္သာတဲ႔ေဆးမ်ား ခဏခဏ ေၿပာင္းေနတဲ႕သူေတြ ရယ္ပါ။

အတက္ေရာဂါသည္ေတြ ရုတ္တရက္ တက္ၿခင္းမွ ေလ်ာ႕က်ေစရန္
• နားလည္တတ္ကြ်မ္းတဲ႕ အထူးကုဆရာ၀န္နဲ႕ၿပသဖို႕ကအဓိက ပါ
• အထူးကုဆရာ၀န္နဲ႕ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္ဖို႕ အခ်ိန္ေပးသင္႕ပါတယ္။ ဒါမွ ေရာဂါ သေဘာကို ေသခ်ာသိႏိုင္ၿပီး နားလည္ႏိုင္မွာၿဖစ္ပါတယ္။
• ဆရာ၀န္ညွြန္ၾကားတဲ႕ေဆးမွန္မွန္ေသာက္တယ္ဆိုတာေသခ်ာပါေစ။
• ဆရာ၀န္ကိုအသိမေပးပဲ မိမိသေဘာနဲ႕ေဆးရပ္ၿပစ္ၿခင္း ေဆးေၿပာင္းေသာက္ၿခင္းကိုေရွာင္က်ဥ္ပါ။
သင္ဟာ ဒီလိုေရာဂါသည္ေတြနဲ႕အနီးကပ္ေနထိုင္ေနရတဲ႔သူဆိုရင္---
• မ်ားေသာအားၿဖင္႕အတက္ေရာဂါရွိတဲ႕သူေတြဟာ တစ္ေယာက္ထဲ အိပ္ယာထဲမွာေသဆံုးေနတတ္ တယ္္ ဆုိတာ သတိထားရပါမယ္
• ဒါေၾကာင္႕ တက္ၿပီး ၁၅ မိနစ္ သို႕မဟုတ္ မိနစ္ ၂၀ ေလာက္ ေစာင္႕ဆိုင္းၿပီး လူနာအနားမွာေနေပးရပါမယ္
• လူနာရဲ႕ ေၿခလက္ေတြကို မေပးၿပီး အသက္ရႈႏုိင္ေအာင္ကူညီေပးရပါမယ္
• လူနာတက္ၿပီးတာနဲ႕ အဆင္ေၿပတဲ႕ဖက္ကို ေစာင္းေပးရပါမယ္။ ဒါမွ ပါးစပ္ထဲ္က ထြက္လာတဲ႔ အၿမႈပ္ ၊ အရည္၊ ေသြး စတာေတြ ထြက္လာမွာၿဖစ္ပါတယ္။
ဒီလိုေၾကကြဲဖို႕ေကာင္းတဲ႕ေသဆံုးၿခင္းမၿဖစ္ရေအာင္ ကာကြယ္ဖို႕အတြက္သုေတသန ပညာရွင္ေတြ ရဲ႕ေနာက္ဆံုးေလ႕လာေတြ႕ရွိခ်က္

SUDEP ၿဖစ္ဖို႕ ေၾကာင္းရင္းေတြအမ်ားၾကီးထဲကမွ ေသဆံုးမႈ႕ကိုအမ်ားဆံုးၿဖစ္ေစတဲ႕အေၾကာင္းရင္းတစ္ခုကေတာ႕ ႏွလံုးမွာရွိတဲ႕ လွ်ပ္စစ္လႈံ႕ေဆာ္မႈ႕အား မမွန္ကန္လို႕ၿဖစ္ပါတယ္။

လူတဦး တက္ေနၿပီဆိုတာနဲ႕ ဦးေႏွာက္မွာ ဆဲလ္ေတြ ကစဥ္႕ကလ်ားလုပ္ရွား ရုန္းကန္ၾကပါတယ္ ။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ ႏွလံုးမွာရွိတဲ႔ ဆဲလ္ ေတြ အဆက္မၿပတ္လႈပ္ရွားလာပါတယ္။အေၿခအေနႏွစ္မ်ိဳးဟာတစ္ခ်ိန္တည္းမွာ အလြန္လွ်င္ၿမန္စြာၿဖစ္ ေပၚပါတယ္။ ေသဆံုးရၿခင္းဟာ ႏွလံုးမေကာင္းလို႔ လို႔ တစ္ထစ္ခ် ေၿပာၿပလို႔မရပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕လဲ ႏွလံုးမေကာင္းေပမဲ႔ ဘ၀မွာ အသက္ရွည္စြာေနထိုင္ သြားၾကတာလဲ ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။

ၿပံဳးေန ရယ္ေနတုန္းမွာ အသက္ရႈၿခင္းဟာ ေခတၱခဏ ရပ္တန္႕ေနတတ္တာဟာ ပံုမွန္ပါ။

တက္တဲ႕ပံုစံေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိ သလို ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းၿမန္ၿခင္း ကိုၿဖစ္ေစတဲ႕ အေၾကာင္းရင္းေတြ လည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးၿဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ အေနနဲ႕ က်န္းမာေရးေကာင္းမြန္တဲ႕ပံုမွန္လူေတြမွာ

စိတ္ပူပင္မႈ႕မ်ားတဲ႕အခါ ၊ ေကာ္ဖီမ်ားမ်ားေသာက္ေလ႕ေသာက္ထရွိသူ နဲ႕ ေလ႕က်င္႕ခန္းမ်ားမ်ားၿပဳလုပ္တဲ႕သူေတြမွာ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းၿမန္ေနတာကို ေတြ႕ႏုိင္ပါတယ္။
တခ်ိဳ႕ႏွလံုးခုန္ ၿမန္တဲ႕ အေၿခအေန ၿဖစ္တဲ႕ ႏွလံုးေရာဂါ (Long QT syndrome) လို႕ေခၚတဲ႕ ႏွလံုးရဲ႕ လွ်ပ္စီးေၾကာင္းေတြ မမွန္မကန္ ရုန္းကန္လႈပ္ရွားၿခင္း ဟာ အေရးၾကီးတဲ႕ ႏွလံုးေရာဂါ အၿဖစ္ တက္တဲ႕သူအမ်ားစု ေသဆံုးရတဲ႕ အေၾကာင္းရင္းၿဖစ္ေၾကာင္း သုေတသန တစ္ခုက ေၿပာထားပါတယ္။

ဒီလိုႏွလံုးေရာဂါ ရွိတဲ႕သူမ်ား ဟာ ရုတ္တရက္ၿပာႏွမ္းၿပီးမူးလဲ သြားတတ္ပါတယ္။ ဒီ ေရာဂါ အေၿခအေန ဟာ အတက္ေရာဂါရွိသူ မ်ားမွာ ခ်က္ၿခင္း ေသေစႏိုင္တဲဲ႕အဓိက အခ်က္ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ မ်ိဳးရုိးဗီဇ နဲ႕သက္ဆိုင္တယ္လို႕လဲ တစ္ခ်ိဳ႕ သုေတသန ပညာရွင္ေတြက ဆိုပါတယ္။

ဒါေပမဲ႕ မ်ိဳးရုိးဗီဇ မရွိပဲလည္းၿဖစ္ႏိုိင္ေၿခရွိတယ္လို႕လည္းတစ္ခ်ိဳ႕က ဆိုပါတယ္။

ႏွစ္စဥ္ ငယ္ရြယ္တဲ႕ သူမ်ား တက္ရင္းကေသဆံုးေနၾကတာကိုေၾကကြဲ စြာၾကားေနၾကရပါတယ္။ ေသဆံုးရတဲ႕ အေၾကာင္းရင္းကိုယခုအခ်ိန္အထိ မသိႏိုင္ေသးေပမဲ႕ Long QT syndrome ဟာေသဆံုးရတဲ႕ အဓိက ေၿခအေနလို႕ သံသယ ရွိေနဆဲၿဖစ္ေပမဲ႕ သုေတသန ပညာရွင္မ်ား လည္း သက္ေသၿပႏိိုိင္ၿခင္းမရွိေသးတာကို ေတြ႕ရွိရပါတယ္။

ဒီသံသယ ရွိခ်က္ဟာႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွိေနခဲ႕ပါတယ္။ အေရးၾကီးတဲ႕ အဓိကအခ်က္အေနနဲ႕လည္း ယခုအခ်ိန္အထိ ရွိေနပါတယ္။ လူတစ္ဦး တက္တာ ဟာ ထိုသူ႕မွာ ဒီႏွလံုး မၿငိမ္သက္မႈ႕ နဲ႕အတူတူ ေသဆံုးမႈ႕ကိုၿဖစ္ေစႏိိုင္ပါတယ္။
ႏွလံုးေရာဂါႏွင္႕သက္ဆိုင္ေသာဓာတ္ခြဲခန္း ေလ႕လာခ်က္တစ္ရပ္က အထက္ပါႏွလံုးေရာဂါ သည္မ်ားဟာ အတက္ေရာဂါ ၿဖစ္တတ္ၾကတယ္လို႕ေတြ႕ရွိထားပါတယ္။

ဒီလိုရွာေဖြေတြ႕ရွိတာဟာ SUDEP ေရာဂါနဲ႕ေသႏိိုင္မဲ႕သူတဦးဦးကိုေတာ႕ ေသဆံုးၿခင္းကေန ကာကြယ္ႏိုင္ပါလိမ္႕မယ္။

ယခုအခ်ိန္ထိ အတက္ေရာဂါရွိသူမ်ားဟာ ECG လို႕ေခၚတဲ႕ ႏွလံုးစမ္းသပ္မႈ႕ကို ပံုမွန္မစစ္ေဆးတတ္ၾကပါဘူး။ ဒါကလည္း ႏွလံုးေရာဂါနဲ႕ အတက္ေရာဂါ ဆက္စပ္မႈ႕ ရွိ၊မရွိ တိက်ေသခ်ာတဲ႕သက္ေသ ၿပခ်က္ မရွိေသးလို႕ပါပဲ။ ဒါေပမဲ႕ သတိထားၿပီး ႏွလံုးေရာဂါရွိ၊မရွိ စမ္းသပ္လိုက္ပါ၊ ေရာဂါေတြ႕ၿပီဆိုရင္ေတာ႕ ႏွလံုးအထူးကုနဲ႕ အၿမန္ကုသမႈ႕ခံယူပါ။


ဆရာ၀န္မ်ား ကလည္း အတက္ ေရာဂါရွိ တဲ႕လူနာမ်ားကို EEG လို႕ေခၚတဲ႕ ဦးေႏွာက္ဆဲလ္တိုင္းတာမႈ႕ေတြၿပဳလုပ္သလိုပဲ ECG လဲ ၿပဳလုပ္ဖို႕စဥ္းစားသင္႕ပါတယ္။
လူနာမ်ားကလည္းကုိယ္ၾကားဖူးနား၀ရွိတဲ႕အတြက္ ECG စမ္းသပ္မႈ႕
ၿပဳလုပ္ခ်င္တဲ႕အေၾကာင္း မိ္မိတို႕ရဲ႕ဆရာ၀န္ကို ေတာင္းဆိုတင္ၿပဖို႕ ဒီေနရာကေန က်န္းမာေရးအသိေပးလိုက္ခ်င္ပါတယ္။

၀က္ရူးၿပန္ေရာဂါ ခံစားေနရသူ မ်ား ရုတ္တရက္ ေသဆံုးၿခင္းမွ ကင္းေ၀းေစရန္ ရည္ရြယ္လွ်က္-----